ปลูกกัญชาเพื่อทำยาอนาคตรุ่งจริงหรือ?

          นอกจากแคนนาบินอยด์หลักสองชนิดนี้แล้ว กัญชายังผลิตสารในกลุ่มแคนนาบินอยด์อื่น ๆ อีกกว่าหนึ่งร้อยชนิด ซึ่งแต่ละชนิดก็มีโครงสร้างและการออกฤทธิ์ที่แตกต่างกันไป แต่ยังได้รับการศึกษาค่อนข้างน้อย อย่างไรก็ตาม การใช้เป็นยาจะไม่สามารถมองข้ามความสำคัญขององค์ประกอบย่อยเหล่านี้ได้เนื่องจากสารเหล่านี้ล้วนแล้วแต่แสดงฤทธิ์ได้ทั้งสิ้น โดยบางชนิดอาจมีฤทธิ์แรงกว่า THC หรือ CBD ด้วยซ้ำไป ดังนั้นเพื่อวัตถุประสงค์ทางการรักษา การแยกสารให้บริสุทธิ์จึงเป็นแนวทางหนึ่งที่จะสามารถควบคุมคุณภาพยาได้ดีกว่า อย่างไรก็ตาม การสกัดแยกจากพืชกัญชาเพื่อให้ได้สาร CBD บริสุทธิ์ (crystalline CBD isolate) ทำได้ไม่ง่ายนักเนื่องจากสารสกัดกัญชามีองค์ประกอบที่หลากหลายดังที่กล่าวข้างต้น แนวทางแก้ปัญหานี้วิธีการหนึ่งซึ่งไม่ต้องพึ่งพาการปลูกกัญชาคือการสังเคราะห์ทางเคมี ซึ่งสามารถทำได้ทั้ง CBD และ THC ตลอดจนแคนนาบินอยด์ตัวอื่น ๆ ทั้งที่พบในธรรมชาติและที่ออกแบบขึ้นมาใหม่ในห้องทดลอง โดยสามารถปรับเปลี่ยนโครงสร้างเพื่อให้ได้การออกฤทธิ์ที่แรง และ/หรือยาวนานขึ้น ลดผลข้างเคียง ได้ตามต้องการ ตัวอย่างเช่น HU-201 ซึ่งเป็นสารสังเคราะห์เลียนแบบ THC แต่ออกฤทธิ์ได้แรงกว่าหลายร้อยเท่าและออกฤทธิ์ยาวนานกว่า อย่างไรก็ตาม กระบวนการสังเคราะห์ทางเคมียังมีข้อจำกัดคือมักจะมีขั้นตอนที่ยาว ซับซ้อน เกี่ยวข้องกับสารเคมีมากมาย และทำให้เกิดของเสียที่เป็นขยะสารเคมี ทำให้การพัฒนาวิธีการสังเคราะห์ใหม่ๆ ที่มีประสิทธิภาพสูง ด้วยกระบวนการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมจึงมีความสำคัญอย่างมาก

          อีกแนวทางหนึ่งที่กำลังมาแรงจนมีผู้คาดว่าอาจจะ disrupt วิธีการผลิตสารเคมีแบบดั้งเดิมคือการใช้กระบวนการชีววิทยาสังเคราะห์ (synthetic biology) ซึ่งเกี่ยวเนื่องกับการดัดแปรพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตเพื่อทำให้มันสามารถผลิตสารเคมีที่ต้องการได้ ซึ่งการจะทำเช่นนี้ได้จะต้องเข้าใจกระบวนการสังเคราะห์สารที่สนใจตลอดห่วงโซ่ จึงจะสามารถปลูกถ่ายและปรับแต่งพันธุกรรมที่จำเป็น เพื่อให้เกิดสารที่ต้องการได้มากที่สุด โดยมากมักจะทำกับพวกจุลชีพ เช่นแบคทีเรียหรือยีสต์ เนื่องจากมีพันธุกรรมที่ไม่ซับซ้อน สามารถปรับแต่งได้ง่าย อีกทั้งยังเพิ่มปริมาณได้ง่ายโดยใช้แต่เพียงถังหมัก ในขณะนี้ได้เริ่มมีบริษัทเอกชนหันมาใช้แนวทางนี้ในการผลิตสารเคมีที่หลากหลาย รวมทั้งสารในกลุ่มแคนนาบินอยด์บ้างแล้ว แม้จะยังมีต้นทุนสูงและปริมาณผลผลิตที่ยังปรับปรุงได้อีก แต่คาดว่าอีกไม่นานวิธีการนี้อาจจะกลายเป็นวิธีการพื้น ๆ ดังเช่นการผลิตแอลกอฮอล์หรือผงชูรสโดยการหมักในที่สุด

          สำหรับวัตถุประสงค์ในเชิงการแพทย์ที่ต้องการการควบคุมชนิดและปริมาณของสารออกฤทธิ์ที่แน่นอน ในอนาคต แนวทางสังเคราะห์ทางเคมีหรือชีววิทยาน่าจะมีความสำคัญมากกว่าการใช้สารสกัดจากพืชกัญชาโดยตรงที่จะมีปัญหาเรื่องการควบคุมคุณภาพ เปรียบเสมือนยาแผนปัจจุบันกับยาสมุนไพร แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าการใช้ยาในรูปสารสกัดหรือสมุนไพรจะไม่มีอนาคต เพียงแต่ถ้าจะนำยาสมุนไพรมาศึกษาอย่างเป็นระบบจะต้องมีการศึกษาและควบคุมตัวแปรต่าง ๆ เป็นจำนวนมากซึ่งบางกรณีอาจไม่สามารถทำได้ ดังนั้นจึงส่งผลกระทบต่อความน่าเชื่อถือของผลการศึกษาอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีที่สารอื่น ๆ ที่ปนเปื้อนอยู่มีแนวโน้มที่จะเป็นสารออกฤทธิ์ได้ด้วยดังเช่นในกรณีของกัญชานี้ แต่ถ้าสำหรับวัตถุประสงค์อื่น เช่น การใช้เป็นอาหาร หรืออาหารเสริม เพื่อสันทนาการ การใช้กัญชาแบบดิบ ๆ ก็คงจะมีเสน่ห์ของมันที่ความหลากหลายนี่เอง เช่นเดียวกับการบริโภคกาแฟ ที่มีความหลากหลายของสายพันธุ์และกระบวนการเก็บเกี่ยวและแปรรูปล้วนแต่มีผลต่อกลิ่น รส ความเข้ม เป็นต้น สิ่งเหล่านี้คงไม่สามารถทดแทนได้ด้วยการสารสังเคราะห์ทางเคมีหรือชีวภาพเป็นแน่

บทความโดย ศ.ดร.ธีรยุทธ วิไลวัลย์